نکات مهم شستشوی فرش و قالی

همواره در ایام سال نو و نوروز، خانواده ها تصمیم می گیرند تا فرش های خانه خود را در حیاط خانه خود بشویند گرچه بهتر است این کار را به قالیشویی بسپارند؛ اما انجام این کار، مستلزم رعایت نکات بسیار مهمی است. در این قسمت، بخشی از این نکات را بیان می کنیم؛ با ما همراه باشید.

همانطور که میدانید نظافت و شست و شوی فرش دارای اهمیت ویژه و خاصی است و رعایت برخی قواعد و اصول مهم در این زمینه میتواند دلیلی باشد برای فرش یا قالی ما، کیفیت اولیه خود را از دست ندهد و تا جای ممکن خصوصیات زیبایی ظاهری و نیز ساختاری خود را حفظ کند.

مرحله ی غبارگیری فرش

در این مرحله، دو موضوع برای ما مهم و قابل توجه است؛ اول ارتقای کیفیت و دوم، زدودن و از بین بردن آلودگی هایی که در طول سالیان طولانی بر روی فرش یا قالی نشسته است. توجه داشته باشید مرحله ی غبارگیری پیش از شست و شوی فرش، به دو روش یا شیوه انجام می شود:

روش غبارگیری معمولی: در این روش، در ابتدا فرش یا قالی را تکانده و سپس با استفاده از چوب بر پشت فرش یا قالی می کوبند تا گرد و خاک نشسته بر روی فرش از آن خارج شود. در قدم بعدی، با یک جاروی زبر گردوخاک را خارج میکنند.اما به این نکته توجه داشته باشید که این کار سبب گسیختگی و جدا شدن تار و پود فرش یا قالی می شود و باعث آسیب دیدن و لطمه خوردن فرش می‌شود. یکی از کارهای نادرستی که برخی از افراد مرتکب می شوند این است که فرش را در مرحله غبارگیری و جهت تمیز کردن بر روی زمین می کوبند! به هیچ وجه این کار را انجام ندهید.
روش غبارگیری مکانیکی: روش غبارگیری مکانیکی در کارخانجات قالیشویی و همچنین بسته به کیفیت آن ها، انجام می شود؛ لازم است بدانید انجام این کار در خانه، ممکن و مقدور نیست. این موضوع را فراموش نکنید که فرش ها و قالی هایی که دارای گرد و غبار هستند، پیش از شست و شو و قالیشویی بایستی حتما غبارگیری شوند؛ زیرا به هنگام شست شو، گرد و غبار باقی مانده در ته گره (منظور از گره یعنی محل تماس گره فرش با تار و پود)، به خوبی تمیز نشده و این اتفاق، سبب پوسیدگی فرش می شود (به طور واضح تر می توان گفت، تبدیل به گل شده و در مغز و جان فرش باقی می ماند). امروزه در زندگی شهری معمولا از جاروبرقی برای تمیز کردن فرش استفاده می شود، به همین دلیل گرد و غبار چشمگیری در درون فرش باقی نمی ماند نیازی به انجام غبارگیری فرش احساس نمی شود.

مرحله شست و شو

به هنگام شست و شوی فرش یا قالی با دست و بر روی زمین، استفاده از زمین دارای کف سخت، موزاییک یا سیمانی و یا زمین شیب دار بهتر و ایده آل تر است. در رابطه با جریان آب به هنگام شست و شوی فرش یا قالی، بهتر است جریان آب با حرارت معمولی و نیز به صورت دوش باشد.

نکته مهم این است که از آب گرم به هیچ عنوان در شست و شوی فرش ماشینی و یا دست بافت استفاده نمی شود. ( قالیشویی ها نیز این نکات را رعایت می نمایند) به این نکته توجه داشته باشید که فرش های ماشینی پس از شست و شو، از میزان نرمی و لطافت آن ها کاسته می شود چون مواد پلاستیکی در تار و پود و گره های آن وجود دارد.

در  فرش های دست بافت نیز این اتفاق سبب می شود تا آن ها رنگ پس بدهند؛ اما تنها مشکل به اینجا ختم نمی شود! آب گرم مورد استفاده، رنگ پس داده شده را در قسمت های با رنگ روشن فرش تثبیت می نماید؛ که رنگ برداری و ترمیم این اتفاق نیز بسیار سخت و نیز با هزینه کلان است.

فرش های از نوع دستبافت چون دارای کیفیت متفاوتی می باشند، به همین دلیل ممکن است بعضی از این دسته فرش ها، رنگ پس بدهند. توصیه می کنیم برای اینکه بدانید آیا فرش شما رنگ پس می دهد یا نه! این کار را انجام دهید. یک دستمال سفید رنگ تمیز را در ابتدا با آب نیمه گرم خیس کرده و به قسمت هایی از پرز فرش یا قالی مورد نظرتان بکشید یا حتی می توانید پرز فرش را برای زمانی کوتاه (چندین ثانیه) درون دستمال نگه دارید. چنانچه با این کار دستمال رنگی شد، پس فرش مورد نظر شما رنگ پس می دهد و بایستی به هنگام شست و شوی آن برخی نکات را مورد توجه داشته باشید. (این موضوع را فراموش نکنید که بیشتر رنگ های تیره، رنگ پس می دهند؛ رنگ هایی همچون سبزهای تیره، مشکی، سرمه ای، لاکی و همچنین رنگ آبی)

آن دسته از فرش هایی که چله ی آن ها از جنس ابریشم، پشم و یا حتی گره های ابریشمی است، پس از شست و شو، کیفیت آن ها کاسته می شود. در شست و شوی فرش و قالی، به هیچ عنوان از مواد دارای خواص قلیایی استفاده ننمایید. بهتر است در این شرایط، از مواد و شوینده های خنثی استفاده نمایید. ( مواد و شوینده هایی همچون پودر دستی که بایستی پیش از استفاده در آب حل شود! همچنین استفاده از مایع ظرفشویی، شامپوی فرش و یا حتی پودر صابون فرش حل شده در آب می تواند برای فرش های با لکه ی چربی مفید و موثر باشد)

فرش دستبافت را به هیچ وجه از قبل خیس ننمایید؛ به ویژه آن دسته از فرش ها که رنگ پس می دهند. زیرا در این شرایط، قسمت های روشن نیز رنگی می شوند و ترمیم این اتفاق نیز بسیار مشکل خواهد بود. توجه داشته باشید آن فرشی را که از خود رنگ پس می دهد، پس از انجام شست و شو با استفاده از آبگیری و نیز برس پلاستیکی، به هیچ وجه لوله نکنید و همچنین به هیچ وجه داخل فرش لوله شده را آب نگیرید. فرش شسته شده را بایستی به صورت کامل آبگیری کرده و در ابتدا با استفاده از یک پارو و سپس با دستمال نخی تمیز و یک حوله، آب میان پرزهای آن را به صورت کامل بگیرید و به مدت زمان یک ساعت، آن را به همان حالت بر روی زمین باقی گذارید تا قسمت هایی از فرش که رنگ پس می دهند با دیگر قسمت های آن، تداخلی نداشته باشند.

چنانچه فرش یا قالی شما به مدت یک ساعت بر روی زمین و به صورت پهن شده باشد، مابقی رطوبت خود را نیز از دست خواهد داد و آن هنگام برای پهن کردن، آماده است. توصیه می کنیم فرش یا قالی نیمه مرطوب خود را از قسمت پشت در معرض جریان هوا و همچنین در سایه (یعنی در مقابل تابش غیر مستقیم آفتاب) آویزان نمایید. برای آن دسته از فرش های دستبافت و همچنین ماشینی نیز که رنگ پس نمی دهند، روش شست و شو به همین ترتیب است. چنانچه به هنگام پهن کردن فرش یا قالی، دوباره بر روی آن آب بگیرید، ریشه های فرش بی شک زرد رنگ خواهد شد.

پس از خشک شدن کامل فرش، آن را با استفاده از یک برس سر و یا جاروی چوبی به جهت خواب فرش، برس یا جارو بزنید تا با این کار، تمام طرح و نقش فرش در سر جای خود قرار گیرد و فرش شما نیز با این کار شکیل تر، زیباتر و همچنین تمیز تر دیده شود. توجه داشته باشید چون جاروبرقی به صورت رفت و برگشت بر روی فرش یا قالی کشیده می شود، پس خواب فرش را به هم زده و در این حالت، از زیبایی آن نیز کاسته می شود. قالیشویی های معتبر به نکات شستشوی فرش واقف هستند و کاری با کیفیت ارائه می دهند.

نکات مهم درباره شستشوی فرش در منزل

۱- شستشوی فرش در منزل با شوینده های رایج منجر به خشک و شکننده شدن الیاف پشم می شود، زیرا این مواد برطرف کننده چربی های قوی و دارای ترکیبات شیمیایی اسیدی قوی هستند و چربی الیاف پشم را نیز گرفته منجر به شکستگی و بروز کچلی در فرش می شود. البته شامپو فرش تا حدودی این مشکل را ایجاد نمی نماید.

۲- اگر فرش دارای خامه های رنگی باشد که ثبات کافی ندارند در زمان شستشو و کشیدن برس ممکن است رنگها در هم شوند.

۳- چنانچه از مواد شوینده سنتی استفاده شود احتمال وجود ناخالصی در آنها وجود دارد و باید به دقت آبکشی شود تا از آسیب جلوگیری شود.

۴- اگر آبکشی با آب املاح بالا انجام شود، ممکن است در فرش بماند و باعث آسیب قالی گردد.

۵- برای نرم کردن فرش در صورت لزوم می توان از مواد نرم کننده استفاده کرد.

۶- بعد از شستشو، فرش باید بوسیله دارکش های مجرب دارکشی شده و کج شدگی آن از بین برود.

۷- بعد از دارکشی فرش باید از نظر کناره ها و ریشه ها گلیم بافی و شیرازه بازدید شود و در صورت وجود نواقص ناشی از شستشو ترمیم شود.

۸- فرش بعد از شستشو معمولاً با تراش کمی پرداخت می شود، برای پرداخت تیغه برنده و مکنده باید بسیار تیز بوده و در صورت لزوم برای اینکار از دستگاه استفاده می شود تا تمام سطح فرش یکنواخت تراش داده شود.

۹- لوله کردن فرش به منظور خشک کردن آن هرگز توصیه نمی شود، چرا که منجر به ایجاد کیسی و برآمدگی در فرش می شود. مراقب باشید که در اسفندماه فرش های خود را به قالیشویی ها ندهید، زیرا به دلیل کمبود وقت، فرش ها را خشک نشده لوله می کنند.

نکاتی برای شستشوی فرش دستباف در منزل

ابتدا فرش را در محلی شیبدار پهن کرده و سطح آن را کاملاً خیس نمایید سپس محلولی از شامپوی فرش و آب ولرم تهیه کرده و به وسیله اسفنج کلیه نقاط فرش را بشوئید. پس از اتمام سطح فرش را با آب طوری شستشو دهید که مواد شوینده به طور کامل از فرش خارج گردد. در انتها فرش را جهت خشک شدن در محلی آویزان نمائید و یا در محلی با شیب تند قرار دهید تا رطوبت موجود در آن خارج و کاملاً خشک گردد.

• از آویزان کردن یا بر روی چمن پهن کردن یا استفاده از نور تند و سوزنده آفتاب جهت خشک کردن فرش خودداری کنید.
• استفاده از حرارت مستقیم وسایل حرارتی چون بخاری، شومینه، رادیاتور و … جهت خشک کردن فرش، به فرش صدمه می رساند.
• جهت خشک کردن رطوبت قسمتی از فرش، به کمک اسفنج، حوله و یا پارچه پنبه ای، آب را جمع آوری کرده و سپس قسمت مرطوب را در مقابل آفتاب ملایم و یا بوسیله حرارت ملایم سشوار دستی، از پشت و روی فرش خشک نمائید.
• برخی خانمها با انواع مواد پاک کننده و گاهی حتی به دستکش های ظرفشویی حساسیت دارند. دراین موارد بهتر است برای پاک کردن فرش به جای مواد پاک کننده از قبیل پودر و شامپو های مخصوص از نمک استفاده نمایید. کافی است سطح فرش را با مقداری نمک بپوشانیم. اندازه نمک نباید به حدی باشد که سطح آن را سفید کند. سپس فرش را به همان حالت می گذاریم تا حدود ۱۲ساعت بماند. آنگاه با یک اسفنج مرطوب آن را پاک می کنیم. نتیجه کار عالی و غیر منظره است. اگر شک دارید می توانید امتحان کنید.
• برق انداختن و درخشان کردن رنگ قالی برای درخشان کردن فرش می توانید مقداری نشاسته روی فرش بپاشید و بگذارید یک ساعت بماند. سپس با جارو برقی آن را جارو کنید اثر اعجاب انگیزی دارد.
• برای شفاف نمودن رنگ یک فرش، ابتدا روی فرش مقداری نمک و تفاله چای پاشیده و سپس با استفاده از جاروبرقی آنرا جارو کنید.